Chùa Thầy được xây dựng vào khoảng thế kỷ XI, dưới triều đại vua Lý Nhân Tông – giai đoạn Phật giáo Đại Việt phát triển cực thịnh và được xem là quốc đạo. Ngôi chùa không chỉ là một công trình tôn giáo quan trọng của thời kỳ này, mà còn gắn bó sâu sắc với cuộc đời và sự nghiệp của Thiền sư Từ Đạo Hạnh (1072 – 1116) – một trong những vị cao tăng nổi bật, có ảnh hưởng sâu rộng đến tư tưởng Phật giáo và văn hóa dân gian Việt Nam.

Chùa Thầy – Nơi kết tinh của tâm linh và nghệ thuật

Không gian chùa không chỉ là nơi tu hành và thờ tự, mà còn là trung tâm văn hóa – tín ngưỡng, nơi lưu giữ những giá trị đặc sắc của dân tộc. Trong khuôn viên chùa, nổi bật là thủy đình cổ kính nằm giữa hồ Long Trì – một công trình hiếm có còn tồn tại đến ngày nay. Thủy đình là nơi trình diễn các vở rối nước truyền thống mỗi dịp lễ hội, nhất là trong Lễ hội Chùa Thầy (từ mùng 5 đến mùng 7 tháng 3 âm lịch), thu hút đông đảo người dân và du khách thập phương.

Thủy đình không chỉ mang giá trị nghệ thuật và sân khấu dân gian, mà còn có ý nghĩa tâm linh, như một cách nối kết giữa con người với thiên nhiên, giữa hiện thực với huyền thoại. Nước – biểu tượng của sự sống, kết hợp với nghệ thuật múa rối – biểu hiện của trí tuệ dân gian, đã tạo nên một không gian linh thiêng vừa gần gũi vừa kỳ ảo.

Ngày nay, Chùa Thầy không chỉ là nơi thờ phụng Thiền sư Từ Đạo Hạnh và các vị Phật, mà còn là địa chỉ văn hóa quý giá, lưu giữ một phần tinh hoa của Phật giáo và nghệ thuật truyền thống Việt Nam. Sự hiện diện của thủy đình – nơi khởi nguồn của múa rối nước – chính là minh chứng sinh động cho tầm ảnh hưởng sâu rộng của một con người từng được xem là “bậc thầy của cả tâm linh và nghệ thuật”.